Wiele słyszy się o tym, aby chronić PESEL. Może to wprawiać w zakłopotanie wszystkich tych, których dane widnieją w Krajowym Rejestrze Sądowym jako członków organów lub tych, od których PESEL pozyskuje się przy innych okazjach, jak np. zawieranie umów?
Czym jest PESEL? Do czego może zostać wykorzystany? I wreszcie, dlaczego tak istotne jest, aby go chronić? O tym wszystkim przeczytasz w tym artykule.
Czym jest PESEL?
PESEL to numer ewidencyjny nadawany przy sporządzaniu aktu urodzenia dzieciom polskich obywateli, obywateli Unii Europejskiej i członków ich rodzin, którzy mieszkają w Polsce. PESEL może zostać nadany również cudzoziemcom. Jego nazwa to skrót od Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności.
To symbol numeryczny złożony z jedenastu cyfr, który pozwala na łatwą i jednoznaczną identyfikację jego posiadacza. Z numeru PESEL możemy poznać datę urodzenia i płeć osoby, której został przypisany.
Jak to działa? Dwie pierwsze cyfry numeru PESEL odpowiadają dwóm ostatnim cyfrom roku urodzenia. Kolejne dwie oznaczają miesiąc, a następne dwie dzień urodzenia. Z kolejnych czterech cyfr można odczytać płeć właściciela PESELu. Dla kobiet ostatnia liczba jest parzysta, a dla mężczyzn nieparzysta.
Do czego służy PESEL i czym jest PESELoza?
PESEL jest numerem ewidencyjnym i służy jednoznacznemu ustaleniu tożsamości jego posiadacza. PESELem legitymujemy się przy okazji załatwiania spraw urzędowych, w bankach, w ochronie zdrowia, przy zawieraniu umów, czy w postępowaniach sądowych. I tu dochodzimy do PESELozy.
Bo PESEL bywa nadmiernie eksploatowany przez pozyskiwanie go w sytuacji, gdy nie jest to konieczne i uzasadnione. O ile celem ustanowienia tego numeru było ustalanie tożsamości przez organy administracji publicznej, to z racji na fakt, że był to w zasadzie jedyny pewny identyfikator, prędko został przyjęty w praktyce w innych dziedzinach.
W efekcie PESEL uzyskuje się “na zapas”, gdyby miał przydać się w przyszłości, np. w celu dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Dzieje się tak mimo tego, że w wielu przypadkach z powodzeniem można by się ograniczyć do węższego zakresu danych – choć wykorzystywane np. w umowach seria i numer dowodu osobistego mogą oczywiście ulec zmianie, co z numerem PESEL nie jest tak proste.
Co o PESELu sądzą Polacy?
W tym temacie oddaję głos Prezesowi UODO, który zaprezentował w ostatnim czasie wyniki sondażu na temat danych osobowych. Na początku podsumowania pisze on, że:
Większość Polaków pytana, co wchodzi w skład danych osobowych, wskazuje przede wszystkim PESEL, a dopiero potem imię i nazwisko czy adres zamieszkania. Niewielu zalicza do tej kategorii własny wizerunek czy numer rejestracyjny samochodu. Niestety nieznacznie zmalał w porównaniu z ubiegłym rokiem odsetek respondentów, którzy wiedzą jak zadbać o bezpieczeństwo własnych danych osobowych, a największe zagrożenie dla nich upatrują w fałszywych telefonach, e-mailach i SMS-ach. To najważniejsze wnioski płynące ze wspólnego badania serwisu ChronPESEL.pl i Krajowego Rejestru Długów pod patronatem Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
Źródło: https://uodo.gov.pl/pl/138/2728
Jak więc wynika z badania, numer PESEL gości na stałe w świadomości Polaków w części poświęconej dany osobowym. I w sumie dobrze, zadajmy sobie jednak pytanie…
Dlaczego warto chronić swój PESEL?
Ano z takich samych powodów, dla których został stworzony. Jako w zasadzie jedyny identyfikator pozwalający na jednoznaczną identyfikację, a przez to wykorzystywany w tym celu także w bankach, numer PESEL stanowi łakomy kąsek dla przestępców.
W połączeniu z innymi danymi, numer PESEL może posłużyć do podszycia się pod inną osobę (kradzieży tożsamości) i zaciągnięcia na nią zobowiązań finansowych, np. znanej powszechnie “chwilówki”. Posiadając PESEL można podrobić dokument tożsamości, a także potwierdzić weryfikację prowadzoną przez różnego rodzaju instytucje, a przez to uzyskać dostęp do kolejnych danych osobowych. Te mogą zostać następnie wykorzystane, m.in. w celu popełnienia przestępstwa.
Utrata kontroli nad numerem PESEL stanowi więc nie lada ryzyko dla jego właściciela. Dlaczego więc jest on ujawniany choćby w Krajowym Rejestrze Sądowym? Pozwala na to prawo. Możliwość ta budzi jednak kontrowersje właśnie ze względu na wspomniane ryzyka, wszak to rejestr dostępny publicznie i każdy ma możliwość nieograniczonego wglądu do jego treści.
Zastrzeżenie numeru PESEL
Z pomocą przychodzą stosunkowo nowe przepisy na dzień pisania tego artykułu. Jedna z przyjętych niedawno ustaw przewiduje regulacje w tym zakresie, które mają pozwolić na szybkie zastrzeżenie numeru PESEL w przypadku podejrzenia, że zostanie wykorzystany na naszą szkodę. Ma to ograniczyć właśnie zaciąganie wyłudzanie kredytów na cudzy interes.
W telegraficznym skrócie…
- PESEL to numer ewidencyjny.
- PESEL to nie tylko ciąg cyfr. Można z niego odczytać datę urodzenia i płeć przypisanej do niego osoby.
- Numer PESEL (mimo, że nie należy do danych wrażliwych) może zostać wykorzystany w celach przestępczych, np. wyłudzeniu kredytu lub pożyczki.